ديد كلي
يكي از اشيايي كه بسياري از نيازهاي اساسي انسان را در روزگاران بسيار دور تامين مي‌كرد، پوست حيوانات بود كه انسانهاي اوليه به منظور برآوردن نيازهاي غذايي خود آنها را شكار مي‌كردند و از پوست آنها به روشهاي گوناگون براي تهيه پاپوش ، سپر ، زره چرمي ، كلاه رزمي چرمي ، تيردان چرمي، چكمه و غيره استفاده مي‌كردند. امروزه با وجود گذشت قرنها ، هنوز پوست حيوانات در نقش يكي از مواد اساسي براي تهيه لباس، پوشاك و وسايل ديگر و نيز جنبه‌هاي تزئيني ارزش اقتصادي و صنعتي خود را حفظ كرده است. امروزه چرم سازي ، بصورت يك صنعت بزرگ ( Leathering industry ) درآمده است. مراحل تهيه چرم در زير آمده است.
آماده سازي پوست
قبل از دباغي بايد عمليات آماده سازي را به منظور حذف اضافات باقيمانده بر روي پوست ( مانند چربيهاي اضافي ، پشم و غيره ) انجام داد كه خود شامل چند مرحله به شرح زير است.
خشك كردن و نمك زدن چرم
پوستها را پس از جدا كردن از بدن حيوانات با خشك كردن و يا نمك زدن براي دباغي نگهداري مي‌كنند. اين عمل با استفاده از نمك خشك ، آب نمك يا خواباندن در محلول نمك انجام مي‌گيرد. خشك كردن نيز در آفتاب و يا بوسيله جريان هواي گرم انجام مي‌گيرد.
حذف اضافات چرم
قسمت اضافي روي پوست، مانند گوش، دم، سم و گوشتهاي اضافي كه ضمن كندن پوست بر روي آن باقي مي‌ماند و از نظر چرم سازي ارزشي ندارد، پيش از هر عمل بايد از پوست جدا شود.
خيساندن چرم
به منظور حل كردن و از بين بردن مواد زايد حل شدني موجود روي چرم، آن را در آب خيس مي‌كنند تا بدين وسيله هم مواد زايد در آب حل شوند و هم الياف پوست، آب جذب كرده، به شكل طبيعي خود در آيد.
لش زدايي از چرم
معمولا پروتئين‌هاي غير اليافي را از سطح پوست بايد زدود. براي اين منظور پوست را در محلول آب آهك قرار مي‌دهند و به آن سولفيد سديم مي‌افزايند. هر مولكول سولفيد سديم بوسيله يك مولكول آب مقداري چربي و گوشتهاي اضافي همراه‌اند كه بايد حذف شوند. بوسيله ماشين لش زدايي كه از دو غلتك ، يكي فلزي و شياردار و ديگري لاستيكي تشكيل شده انجام مي‌پذيرد.
مو زدايي و آهك زني چرم
پس از لش زدايي بايد پشم و يا مو هيدروليز شده يك مولكول سولفيد هيدروژن سديم ايجاد مي‌كند كه كندن پشم و مو را تسريع مي‌كند.
حذف ساير زوايد چرم
در اين مرحله، غده‌هاي پوستي بافتهاي رنگي مو و مواد آهكي باقي مانده بوسيله ماشينهاي ويژه از بين مي‌رود.
حذف آهك از چرم
آهك باقيمانده پس از مرحله قبل، بايد كاملا گرفته شود و گرنه چرم حاصل شكننده شده در سطح آن تركهايي ايجاد مي‌شود كه از رنگ آميزي درست و دقيق آن جلوگيري مي‌شود. اين عمل بوسيله مواد شيميايي مانند نمكهاي آمونيم، بي‌سولفيت سديم، اسيد سولفوريك و ... انجام مي‌گيرد.
قليايي كردن چرم به وسيله خيساندن در مواد شيميايي
پس از عميليات آهك گيري، پوست را در يك حمام قليايي كه حاوي نمكهاي آمونيوم است قرار مي‌دهند كه علاوه بر عمل آهك گيري، اثر آنزيمها را افزايش داده و خواص مطلوبي از جمله لطافت، قابليت انعطاف‌پذير و صاف شدن چرم بوجود مي‌آورد. در اين مرحله الياف و بافتهاي پوست منبسط شده سطح رويي پوست تميز و باقي مانده پروتئين‌ها منجمد و از روي پوست پاك مي‌شود.
گرفتن چربي از چرم
چون بعضي از پوستها مانند پوست گوسفند،خوك داراي چربي است، بايستي پيش از عمليات دباغي، چربي‌ها حذف شوند. براي اين منظور چربي را بوسيله هيدروكسيد سديم به صابون تبديل كرده بعد آن‌را با آب مي‌شويند.
اسيدي كردن چرم
در اين مرحله ، پوست را در محلول اسيدي كه حاوي نمك است، قرار مي‌دهند. در اين عمل ، نمك به‌علت خاصيت تراوش كنندگي كه دارد، مانع تورم الياف شده جذب پوست نمي‌شود. در صورتي كه محلول اسيد در الياف پوست تا حد اشباع نفوذ كرده و با اين عمل الياف پوست صاف شده و پوست حالت نيم دباغي شده بخود مي‌گيرد.
برش زدن و تراش دادن چرم
پس از مرحله آب گيري از چرم دباغي شده آن‌را بوسله ماشين برش مي‌دهند تا به هر ضخامتي كه لازم باشد در‌آيد. پس از مرحله آبگيري و برش زدن چرم را از ناحيه گوشتي بوسيله ماشينهاي غلطكي به ضخامت‌هاي مورد نياز مي‌تراشند. بعضي از چرم هاي دباغي شده با مواد دباغي گياهي را قبل از تراشيدن بايد پاك و تميز كرد تا ناحيه گوشتي چرم پاك شود. پرداخت كردن يا سمباده زدن عبارت است از پاك كردن و همگن كردن چرم و همچنين تراشيدن قسمتهاي آسيب ديده كه بوسيله ماشين صورت مي‌گيرد.
رنگ آميزي چرم
مواد رنگي كه از آنها براي رنگ آميزي چرم ها استفاده مي‌شود دو دسته‌اند:
مواد رنگي معدني غير محلول در آب مانند اكسيد روي، كرومات سرب و غيره كه قدرت پوشش زيادي دارند.
مواد رنگي آلي محلول در آب مانند رنگهاي آنيلي، آنيوني و مواد رنگي نيتروژن دار، دي‌فنيل آهن و غيره. اين رنگها را بر اساس نفوذ در الياف چرم به سه دسته كاتيوني ، آنيوني و مواد رنگي غير قابل حل در آب تقسيم مي‌كنند. براي جلوگيري از سفت و سخت شدن چرم پس از رنگ آميزي ، بايد به آن روغن زد تا بدين طريق خواص مطلوب زير در آن ايجاد شود: نرم و قابل انعطاف شدن ، كاهش دادن ميزان نفوذ گرما ، مقاوم شدن در برابر آب ، ايجاد قدرت كششي و افزايش طول.
ديبا چرم